Muhammes ve Örnekler
Posted by bilgi-evi 16 Nisan 2007
Muhammes, “beşli” demektir. Edebiyatta beş mısralık bendlerden oluşan nazım şekline de Muhammes denilmektedir. Genellikle 4-8 bend arasında yazılmışlardır. Az görülmekle birlikte daha uzun, 12-13 bende kadar uzayan muhammesler de vardır. Muhammeslerde kafiye örgüleri şöyledir:
A.Muhammes-i müzdevic
aaaaa bbbba cccca (Örnek 1)
B. muhammes-i mütekerrir
aaaaA bbbbA ccccA (Örnek 2)
aaaAA bbbAA cccAA (Örnek 3)
Son iki mısrası nakarat olan muhammeslere edebiyatımızda çok az rastlanmıştır.
Bu kafiye şekilleri dışında, daha çok Tanzimattan sonra görülen değişik kafiye düzenlerinde:
“aaaaA b b b a A c c c A “ kafiyeli,
“aaaaV b b b b V ccccV” tardiyye kafiyeli ya da murabbâlarda da olduğu gibi “aaaaa bbbbb ccccc” şeklinde de her bendi ayrı kafiyeli muhammesler de yazılmıştır.
Muhammes her konuda yazılabilir. Felsefî bir fikir, bir düşünce, bir dünya görüşü, övgü, aşk, sevgiliyi özleyiş muhammeslerin konusu olabilir. Son bendde şairler mahlaslarını söylerler.
Muhammesler de murabbâlar gibi edebiyatımızda çok kullanılan musammatlardandır. Hemen her şair bu nazım şeklini denemiştir. Bu arada Fuzulî (ölm. 1556) ve Taşlıcalı Yahya Bey (ölm. 1582), divanlarında, İbrahim Hakkı (ölm. 1772), Esrar Dede (ölm. 1797), Şeyh Gâîib (ölm. 1797-98), Hoca Neş’et (ölm. 1807-08), Enderunlu Vâsıf (ölm. 1824-25) gibi şairlerin divanında ikisi münâcât ve na’t olan ve Şeref Hanım (ölm. 1861)’da muhammes vardır. Muhibbi(Kanini Sultan Süleyman – ölm. 1566) 18 muhammesle bu nazım şeklini en çok kullanan şairlerdendir.
Örnek 1.
Muhammes-i müzdevic
aaaaa bbbba cccca (Örnek 1)
Ten bozuldu eşk-i çeşm-i hûn-feşânumdan menüm
Köydi can gönlümdeki sûz-ı nihânumdan menüm
Tâ eser var cism ü cân-ı nâtüvânumdan menüm
Gâm kem etmez göz ü gönlüm cism ü canumdan menüm
Bu başumdan savulup ol gitse yanumdan menüm.
Meyl-i vasi eğmiş kadümi çeng-i bezm-i yâr tek
Reglerüm sızlar el ursam çeng üzre târ tek
Çeng ne mümkin kim ide zârlıg men zâr tek
Bes ki memlûyem hevâ-yı aşka mûsikâr tek
Min figân her dem çıkar her üstühânumdan menüm.
Ey hayâlün halveti nakd-ı revânum mahzeni
Gözyaşı olur revân her dem hayâl itsem seni
Lutf umup senden ser-i kuyunda tutdum meskeni
Gel gözüm nûru Fuzulî tek çok ağlatma meni
İncimez mi hâtırun munca figânımdan menüm.
(Fuzûlî)
Örnek 2:
Muhammes-i mü tekenir
a a a a A bbbbA ccccA
Şâdmân olsun ki sultan oglı sultândur gelen
Bahr u berrün pâdişâhı Al-i Osmândur gelen
Nâlb-i şer-i Muhammed zıll-ı Yezdândur gelen
Şark u garbı seyr iden hurşîd-i rahşândur gelen
Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
Bir kemîne bendesini Mısra sultân eyleyen
Kerbelâ seyrini her dervişe âsân eyleyen
Sâyeveş düşmenlerin hâk ile yeksan eyleyen
Dembedem bağnn Kızılbaşun kızıl kan eyleyen
Âlemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
Sâhib-i seyf ü kalem şâh-ı ulu’l-elbâb olan
Âlemi feth eylemekde mihr-i âlem-tâb olan
Evliyâullah içinde zübde-i aktâb olan
Rûy-ı ma’nâda bugün ser-leşker-i ashâb olan
Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
(Yahya Bey)
Örnek 3:
aaaAA bbbAA cccAA
Eyler ise sana bu çarh-ı felek gaddarlık
Kuşanup gaddâreni göster ana cebbârlık
Hatm olupdur mushaf-ı hüsnünde meh-ruhsârlık
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.
Kullanın saf saf turup şol dem ki şöhret göstere
Atılup top u tufeng ftTAka lıcybet göstere
Erlik oldur bekleye yirin şecâ’at göstere
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.
Bir nefesde cem-i küffârı perîşân eyledün
Ceng-i tâbûrun selâtin içre destân eyledün
Rûhını Sultan Murâdun şâd u handân eyledün
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi misliin cihâna feyz olaldan varlık.
(Nev’i)
seher said
muhammesin açıklaması kısaca
nurçe said
ben edebiyat dersinde gördüğüm kadarıyla çok güzel örnekler bu örnekler geçmişimizin bir parçasıdır. türk dilinin ne kadar geniş olduğunu , zengin olduğunu , önünde saygı duruşuna eğilecek derecede güzel eserlerdir 🙂
ugur said
en ünlü muhammes şairi
sıla said
ya bir fen ögrencisi olarak nefret ediyorum edebiyattan ama elinize sağlık öğretmenimiz istemese tövbe bakmam.ama kaçış yoksa zevkine varcan derler:):):)
eymin said
yazılar okunmuyor ya kardeşler :d yani olmuş ama site yazılar küçük
Burak said
edebiyat dersinde hoca araştırmamızı istedği için araştırıyorum ama çok sıkıcı bişey yani hoca artı vermese oturupda araştırmam neyse yapanın ellerine sağlık güzel olmuş
murat said
arkadaşlar her şey için teşekkurler ama günümüz türkçesi ile yokmu
özlem said
cok güzel olmuş ayrıcada ben edebiyatı cok severim yapanların eline saglık
elmas said
ya örnek bir muhammes yokmuydu ödevim ama bir türlü bulamıyorum yahaaaaaaaaaaaa
yeliz said
çok tskler elinize saglık cok güzel olmus
sehnaz said
ya ben aşkı nın muhammesini arıyodum ama bulamadım.lütfen yardımcı olurmusunuz
salihrocker said
biraz daha günümüz türkçesi ile yazılsa imiş daha iyi olurmuş…